Elewacja to wizytówka budynku, decyduje o jego charakterze, dużo może powiedzieć o wnętrzu. Dawniej była świadectwem zamożności właściciela – mieszczanie zatrudniali architektów i rzeźbiarzy do zdobienia swoich kamienic. Współcześnie rzadko stosuje się sztukaterie i rzeźbienia, nowoczesne budynki wykańczane są raczej minimalistycznie, ale dostępne materiały, szczególnie w ciekawych połączeniach, dają możliwości uzyskiwania pięknych efektów. Poza funkcją dekoracyjną zadaniem elewacji jest ochrona ścian przed działaniem czynników atmosferycznych i uszkodzeniami mechanicznymi. Projekt Z388 ma wyjątkowo atrakcyjną elewację, która łączy drewno i elementy z betonu.
Kiedy?
Optymalnym terminem na wykonanie elewacji jest czas po zakończeniu wszelkich prac mokrych w pomieszczeniach, najlepiej wczesną jesienią, gdy temperatura nie przekracza 25 stopni Celsjusza. Zmniejsza to ryzyko popękania tynków, które są najpopularniejszym materiałem elewacyjnym, ponieważ w takiej temperaturze nie wyschną ona za szybko zanim się zwiążą z podłożem.
Dobór materiałów
I kolorystykę wykończenia elewacji proponuje architekt, on dobiera także grubość ocieplenia, przez co ułatwia planowanie zakupów. Polegając na rekomendacji architekta łatwiej uniknąć błędów. Sposób wykończenia elewacji w dużej mierze determinuje technologia, w jakiej zostały zbudowane ściany. Jednowarstwowe – najczęściej się tynkuje, w dwuwarstwowych warstwę ocieplenia również pokrywa się cienkim tynkiem. W ścianach trójwarstwowych warstwa osłonowa z klinkieru, ceramiki lub silikatu może pełnić rolę elewacji lub podłoża pod tynk tradycyjny lub cienkowarstwowy. Konstrukcje szkieletowe wykańcza się najczęściej oblicówką z drewna lub tworzyw sztucznych. Można je również otynkować po zamocowaniu dodatkowej warstwy ocieplenia. Niekiedy takie ściany obmurowuje się cegłą klinkierową lub bloczkami betonowymi. Do każdego rodzaju ściany można również mocować rozmaite okładziny ceramiczne, kamienne, betonowe lub z tworzyw sztucznych, które w zależności o rodzaju podłoża i grubości płytek są przyklejane lub mocowane do specjalnego stelaża.
Jaki tynk?
Grubowarstwowy – tradycyjny tynk cementowo-wapienny o grubość 15–20 mm. Składa się on z 2 lub 3 nakładanych kolejno warstw. Najwygodniej użyć gotowych, przygotowanych w fabryce zapraw, które po zagruntowaniu podłoża nakłada się jednowarstwowo. Tynki grubowarstwowe stosowane są na ściany wznoszone z materiałów murowanych w sposób tradycyjny, na zaprawie w spoinach poziomych i pionowych. Najczęściej pokrywa się nimi ściany trójwarstwowe z warstwą elewacyjną z pustaków ceramicznych lub cegieł oraz ściany jednowarstwowe.
Tynki cienkowarstwowe - wykańcza się nimi głównie ściany ocieplone w technologii BSO (ETICS). W zależności od rodzaju użytego do ich produkcji spoiwa wyróżnia się kilka ich rodzajów:
⦁ mineralne – zawierają spoiwo cementowe lub cementowo-polimerowe. Sprzedawane są w postaci suchej, w 25 kg workach. Mają stosunkowo nietrwałe barwy, więc najczęściej wykonuje się je w białym lub szarym kolorze i maluje farbami elewacyjnymi. Są paroprzepuszczalne i z tego względu poleca się je do tynkowania ścian ocieplonych wełną mineralną. Tynki mineralne są najtańsze;
⦁ akrylowe – wytwarzane na bazie dyspersyjnych żywic polimerowych są bardzo dużą elastyczne, ale słabo przepuszczają parę wodnej, dlatego nie stosuje się ich na ocieplenia z wełny mineralnej. Można je trwale barwić, nawet na nasycone kolory. Ściany pokryte takim tynkiem można czyścić wodą pod ciśnieniem z dodatkiem detergentów, a także odnawiać farbami fasadowymi;
⦁ silikonowe – zalecane na elewacje budynków narażonych na intensywne zabrudzenie, budowanych w rejonach przemysłowych, w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu. Dzięki własnościom hydrofobowym powierzchnia tynku nie przyciąga cząsteczek wody, utrudnia osadzanie się brudu, a opady deszczu powodują samooczyszczenie się elewacji. Dodatkowo są paroprzepuszczalne. Są to drogie tynki;
⦁ silikatowe (krzemianowe) – są paroprzepuszczalne i szczególnie odporne na grzyby i porosty. Mają jednak największe wymagania odnośnie temperatury i wilgotności w trakcie nakładania oraz w ciągu kilku pierwszych dni po wykonaniu;
⦁ silikonowo-silikatowe – łączące w sobie cechy obu powyższych rodzajów. Są trwałe i odporne na zabrudzenia, a przy tym tańsze od silikonowych.
Zanim położy się tynk, ściany należy zagruntować tzw. podkładem tynkarskim, który wyrówna chłonność podłoża. Zaleca się również dobranie środka gruntującego w kolorze zbliżonym do przyszłej elewacji, co zabezpieczy przed przebijaniem barwy podłoża w głęboko fakturowanych tynkach. Najlepiej jeśli nanoszeniem tynku na ścianę zajmuje się jedna osoba i robi to bez przerw. Jeżeli nie mamy pewności, że wykonawcy ułożą tynk idealnie równo, bezpieczniej będzie wybrać tynk o urozmaiconej fakturze, np. baranek. Wszelkie niedoróbki będą szczególnie widoczne na dużych, gładkich powierzchniach.
Gotowe projekty domów łączą obecnie kilka materiałów elewacyjnych, przez co architekci uzyskują wspaniałe efekty estetyczne. Każdy z nich charakteryzuje się innymi właściwościami i nadaje budynkowi swoistego charakteru, a w połączeniach wyglądają bardzo atrakcyjnie. Rozkład poszczególnych rodzajów i dopasowanie ich do kształtu bryły i dachu jest domeną architekta.
Drewno
Świetnie pasuje do projektów domów nowoczesnych, na przykład w coraz bardziej popularnym stylu skandynawskim. Deski najczęściej są fabrycznie wyprofilowane, dzięki czemu można je łączyć na pióra i wpust. Stosuje się przeważnie drewno świerkowe, sosnowe, modrzewiowe lub gatunki egzotyczne. Powodzeniem cieszą się sosna skandynawska i wysokojakościowy jesion amerykański. Można używać tak zwanego drewna kompozytowego, dostępnego w pięknych odcieniach, idealnie odwzorowujących rysunek naturalnego drewna. Mocuje się je wkrętami do drewna do rusztu nośnego z łat drewnianych. Deski należy utrzymywać w dobrym stanie, najlepiej odnawiać je co kilka lat. Drewno na elewacji scala dom z otaczającą go naturą, dodaje budynkom elegancji i dobrego stylu. Swoistym rodzajem tego materiału jest gont drewniany. Daje on dobrą ochronę i cechuje się dużą trwałością. Dostępne są gonty w wielu kolorach i można je dobrać tak, aby ściany zlewały się z dachem, co podkreśli minimalistyczny styl budynku.W projekcie Z379 połączono beżowy tynk z poziomym boniowaniem i jasne drewno. Dom wydaje się dzięki temu rozległy i bardzo komfortowy. 136,5 m. kw. powierzchni użytkowej nadano atrakcyjną formę.
Wyjątkowo piękna jest elewacja w projekcie Z388. Pionowe drewniane deski połączone z surowym betonem dają wspaniały efekt, natomiast dach wykończono blacho-dachówką na zakładkę. Istotną rolę pełnią w tym projekcie także duże przeszklenia.
Kamień
Na elewacji występuje najczęściej w postaci płyt granitu, marmuru, sjenitu, piaskowca. Są one ciężkie, więc stosuje się je na grubych ścianach osłonowych lub konstrukcyjnych. Na ścianach ocieplonych wymagają użycia specjalnych, stalowych uchwytów montażowych przytwierdzanych do ściany nośnej. Elewacja z kamienia wygląda zawsze imponująco i nadaje bryle luksusowego charakteru. Wybór kształtów i barw kamienia jest bardzo duży, dlatego pasuje on do każdej powierzchni oraz koloru tynku. Elewacja wykonana z takiego materiału wymaga impregnacji oraz czyszczenia.
Blacha
Jest coraz bardziej popularna, ponieważ panuje obecnie moda na materiały surowe i minimalizm, a blacha świetnie wygląda w połączeniu z betonem i drewnem. Jest ona lekka i trwała, stosuje się głównie blachy tytanowo-cynkowe, stalowe, miedziane. Ciekawy efekt można uzyskać przez zastosowanie tzw. blachy cortenowskiej, nazywanej rdzewiejącą stalą (zawiera miedź, chrom, nikiel). Pokrywająca ją z czasem rdza jest antykorozyjna. Dzięki niej blacha jest odporna na warunki atmosferyczne i nie wymaga konserwacji. Wykonana z niej rdzewiejąca elewacja pojawia się już nie tylko na projektach lokali użyteczności publicznej, ale także domów jednorodzinnych.Blachę i kamień wykorzystano w elewacji w projekcie Zx165. Białe płyty elewacyjne połączone są tu z miedzią i kamieniem, a duże przeszklenia powodują, że dom jest jasny i otwarty na otaczający go ogród.
Klinkier
Zawsze był i będzie modny. Ogromny wybór wzorów i kolorów w połączeniu z solidnością i trwałością sprawia, że jest często stosowany. Cegły i płytki klinkierowe wytrzymują ok 100 cykli zamrażania i rozmrażania, nie tracą koloru, nie przebarwiają się nie blakną. Dostępne są w różnych formatach, co zwiększa możliwości projektowe i aranżacyjne. Płytki klinkierowe są dużo lżejsze od cegieł, nadają się więc do mocowania na ociepleniu ścian dwuwarstwowych. Cegły najczęściej wykorzystywane są jako osłona ocieplenia w ścianach trójwarstwowych. Cegły klinkierowe muruje się i spoinuje używając przeznaczonych do nich zapraw. Płytki przytwierdza się do ściany na mrozoodporną, elastyczną zaprawę klejową. W projekcie Z316 zastosowano klinkier i dwa rodzaje tynku, co daje efekt elegancji i ciepła. Jest to średniej wielkości dom parterowy z częściowo zadaszonym tarasem, idealny dla pary lub trzyosobowej rodziny.
Beton
Zyskuje popularność podobnie jak inne materiały chłodne i surowe. Płyty betonowe najczęściej imitują rożne rodzaje kamienia naturalnego. Mogą mieć rozmaite kolory, faktury i kształty. Oferowane są jako kompletne systemy z narożnikami, klejem i impregnatem. Mogą być przyklejanie do elewacji w poziomie i w pionie. Łatwo je utrzymać w czystości. Beton bardzo dobrze wygląda w zestawieniu z deskami elewacyjnymi i tynkiem. Jest niezwykle odporny na działanie czynników zewnętrznych.
Okładziny silikatowe
wykonywane z lekkich płytek, prezentują się bardzo solidnie i elegancko. Produkuje się je z piasków kwarcowych i wapna, co sprawia, że materiał ten jest bardzo odporny na wszelkiego rodzaju pleśnie i grzyby. Ich dużymi zaletami są także niska nasiąkliwość i wysoka mrozoodporność.
Jak łączyć?
Zestawienia różnych materiałów elewacyjnych są wykorzystywane do podkreślenia geometrii bryły albo ożywienia kompozycji. Oczywiście walory użytkowe też mają znaczenie, ale nie pierwszoplanowe. Materiały mniej odporne na warunki atmosferyczne, np. drewno pojawią się w projektach z reguły w podcieniach wejściowych czy tarasowych albo są stosowana w takich miejscach, w których będą starzały się w równym stopniu. Drewno bądź deski kompozytowe to materiały, które ocieplają surowy wygląd betonu czy cegły klinkierowej, dlatego doskonale prezentują się w ich towarzystwie. Kamień wygląda bardzo dobrze w zestawieniu z tynkami cienkowarstwowymi, a także elementami drewnianymi. Należy jednak pamiętać, żeby nie zestawiać ze sobą więcej niż trzech faktur i kolorów, gdyż doprowadzi to do uzyskania efektu odwrotnego do zamierzonego. Gotowe projekty domów zawierają przemyślany propozycje materiałów na elewację, uwzględniające kształt budynku. Ważnym elementem są tu także przeszklenia, które mają ogromny wpływ na wygląd i funkcjonalność domu.
