Jak najwygodniej i najtaniej zapewnić sobie ciepło w domu? Jak ogrzać dom zimą i nie zbankrutować? Które ze źródeł ciepła jest najbardziej efektywne? Przynajmniej połowa inwestorów staje przed takim dylematem i nawet rozpoczynając budowę domu nie ma pewności, że wybiera właściwe źródło ciepła.
Wojna na Ukrainie, zmieniające się przepisy Unii Europejskiej, drogie surowce oraz rozwój technologii destabilizują nasze dotychczasowe przekonania i przyzwyczajenia dotyczące ogrzewania domu oraz zapewnienia dostępu do ciepłej wody dla jego mieszkańców.
Zacznij od podstaw: metody ogrzewania domu
Decydując się na wybór metody ogrzewania, należy zacząć od podstaw:
do czego ma nam służyć dom,
będzie to dom całoroczny czy letniskowy użytkowany czasowo,
ilu mieszkańców będzie równocześnie korzystało z instalacji wodnej,
w jakiej technologii planujemy budowę,
jaki wybraliśmy projekt,
jak możemy go usytuować względem stron świata,
jaki mamy dostęp do mediów na swojej działce?
Kiedy odpowiemy sobie na powyższe pytania – należy skonsultować się z projektantem w celu wyboru właściwego domu, jego technologii budowy oraz zaprojektowania niezbędnych instalacji - w tym grzewczej.
Na poziomie projektowania decydujemy o rodzaju wentylacji (mechaniczna czy grawitacyjna), czy dom będzie wymagał kotłowni, „mocniejszej” instalacji elektrycznej, gdyż będzie ogrzewany prądem lub gdzie i jak rozmieścić kanały wentylacyjne, jeśli zamierzamy skorzystać z zalet powietrznej pompy ciepła. Te kwestie warto skonsultować z architektem już we wczesnej fazie decyzji o wyborze projektu.
Decydując się na materiały i technologie, zalecamy sprawdzić deklarowane przez producentów parametry poszczególnych produktów. Obowiązujące obecnie normy wynoszą:
- współczynnik przenikania ciepła ściany zewnętrznej to:0,20 W/(m²K),
- współczynnik przenikania ciepła dachu i stropodachu to:0,15 W/(m²K),
- współczynnik przenikania ciepła podłogi na gruncie to:0,30 W/(m²K),
- współczynnik przenikania ciepła okna ściennego to: 0,9W/(m²K),
- współczynnik przenikania ciepła okna połaciowego to: 1,1W/(m²K),
- współczynnik przenikania ciepła drzwi zewnętrzne to: 1,3W/(m²K).
Jesteś już “uzbrojony” w początkowe informacje, więc czas na fakty i mity dotyczące ogrzewania. Jaki system wybrać? Nie ma tu łatwej i jednoznacznej odpowiedzi.
Ogrzewanie węglowe (ekogroszek)
Z danych zbieranych przez CBOS okazuje się, że blisko 46% gospodarstw domowych ogrzewanych jest poprzez piece czy kotły węglowe. Na obszarach wiejskich popularność tego źródła ogrzewania osiąga aż 77%.
Ekogroszek jest specjalnie wyselekcjonowanym rodzajem węgla kamiennego lub brunatnego, który jest rozdrobniony do granulatu o małej średnicy, zwykle od 5 do 25 mm. Charakteryzuje się niską zawartością siarki i popiołu, co sprawia, że jest bardziej przyjazny dla środowiska w porównaniu do tradycyjnego węgla.
Jak działa ogrzewanie ekogroszkiem?
Podstawowym elementem systemu ogrzewania na ekogroszek jest kocioł z automatycznym podajnikiem. Podajnik zapewnia stały dopływ paliwa do komory spalania, co umożliwia równomierne i ciągłe wytwarzanie ciepła. Sterowanie kotłem odbywa się za pomocą zaawansowanych regulatorów, które monitorują i dostosowują proces spalania w zależności od aktualnych potrzeb cieplnych budynku. Taka automatyzacja minimalizuje konieczność obsługi kotła przez użytkownika, który musi jedynie uzupełniać zasobnik ekogroszku co kilka dni oraz regularnie usuwać popiół.
Koszty ogrzewania ekogroszkiem
Koszty ogrzewania ekogroszkiem zależą od wielu czynników, takich jak wielkość domu, stopień jego izolacji oraz lokalne ceny paliwa. Średnie zużycie ekogroszku dla domu o powierzchni 100 m² i dobrej izolacji wynosi około 3-4 ton na sezon grzewczy. Przy średniej cenie ekogroszku wynoszącej około 1200-1500 zł za tonę, całkowity koszt ogrzewania takiego domu może wynosić od 3600 do 6000 zł rocznie.
Ogrzewanie pelletem/agro-pelletem
Pellet to skompresowane drzewne trociny stanowiące najczęściej materiał poprodukcyjny przemysłu drzewnego. Pellet występuje w postaci granulek około 8 mm. Jedną z odmian pelletu jest agropellet, który uzyskuje się z biomasy roślin hodowlanych np. szybko rosnącej wierzby, prasowanej słomy rzepakowej czy łusek słonecznika.
Jak działa kocioł na pellet?
Palnik pieca, sterowany grzałką elektryczną, samoistnie rozpala opał - bez potrzeby wykonywania tej czynności przez użytkownika. Należy jedynie, w zależności od pojemności zbiornika, uzupełniać raz na kilka dni komorę, w której magazynowany jest pellet. Temperatura kotła wzrasta do chwili osiągnięcia wymaganego poprzez czujniki poziomu ciepła w domu, po czym włącza się tryb pasywny. Piec ogrzewa pomieszczenia i wodę użytkową w domu. Ten rodzaj ogrzewania ma wysoką efektywność a obsługa sprowadza się do uzupełniania paliwa i usuwania popiołu. Proces spalania pelletu w dobrej jakości piecu powoduje niską produkcję popiołu (1-3%). Częstotliwość czynności obsługowych zależy od sezonu grzewczego i modelu pieca, ale nie trzeba ich wykonywać codziennie. Piec na pellet wymaga, aby dom posiadał kotłownię i system odprowadzania spalin.
Jak wyglądają koszty ogrzewania pelletem?
Przykładowe zużycie pelletu dla domów 100 m2 i 150 m2:
1,65 t dla domu o powierzchni 100 m2 i wysokiej termoizolacji;
3,05 t dla takiego samego budynku o średniej termoizolacji;
2,47 t dla domu o powierzchni 150 m2 i bardzo dobrej termoizolacji;
4,59 t dla budynku o powierzchni 150 m2 i średniej termoizolacji.
Średnia cena pelletu w 2023 roku wynosiła 2600 zł za 1 tonę. Zatem ogrzanie nowoczesnego domu o powierzchni 100 m2 kosztowało 4,3 tys. zł, natomiast na duży, przeciętnie docieplony dom o powierzchni 150 m2 potrzeba było ponad 11 tys. zł..
W ramach tego źródła ogrzewania na rynku pojawiły się także kotły kombinowane, czyli inaczej kotły mieszane na pellet i drewno.
Współczesne kotły kombinowane to rozwiązanie, które zapewnia użytkownikowi możliwość wyboru paliwa w zależności od jego dostępności. Przy zakupie takiego kotła można także, jak w przypadku kotła na pellet, uzyskać dotację.
Ogrzewanie domu piecem gazowym
W ostatnim czasie, tak dobrze nam znane od lat 30-tych zeszłego stulecia, tradycyjne piece gazowe z otwartą komorą spalania wyparte zostały przez piece kondensacyjne.
Producenci pieców gazowych, tworząc kotły kondensacyjne (z zamkniętą komorą spalania) zadbali o: bezpieczeństwo użytkowników, wyższą efektywność (a więc niższe zużycie gazu) oraz wygodę użytkowania w postaci elektroniki dającej możliwość lepszego sterowania.
Montując piec kondensacyjny w nowym domu, można także zrezygnować z tradycyjnego murowanego komina, co obniża koszty budowy. Piece kondensacyjne mają mniejsze, kompaktowe rozmiary. Mogą być łatwo zainstalowane w niewielkich kotłowniach czy zamontowane bezpośrednio na ścianie. Dodatkowo, tworząc system hybrydowy z pompą ciepła czy kolektorami słonecznymi, uzyskasz dużo większą sprawność systemu.
Ile kosztuje ogrzewanie domu gazem?
Cena ogrzewania gazem z sieci dobrze izolowanego, nowego domu 100 m2 i ogrzania wody w 2023 roku dla 3-osobowej rodziny wynosiła około 5 tys. zł. Jakie będą koszty w 2024 roku – tego nie wiemy i trudno o prognozy, ponieważ zależy to od wielu czynników: cen ustalonych przez operatora, sytuacji geopolitycznej, a także systemu dopłat ze strony Państwa.
Ogrzewanie domu pompą ciepła
To najlepsze, najtańsze i ekologiczne źródło ciepła – przynajmniej tak zapewniają handlowcy, telemarketerzy namawiający na zakup takiej instalacji do ogrzewania domu… ale czy na pewno?
Pompy ciepła można podzielić na 3 typy, a różnice między nimi wynikają z dolnego źródła ciepła, z którego pobierana jest energia. W praktyce wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje instalacji:
powietrzne,
gruntowe,
wodne.
Pompa gruntowa wymaga odwiertu pod lub w okolicach domu, wodna pompa może być zasilana stawem, jeziorem lub studnią, a powietrzna wymaga wyłącznie różnicy temperatur pomiędzy powietrzem na zewnątrz i wewnątrz budynku.
Jak działa pompa ciepła?
Najprościej pompę ciepła można porównać do dobrze nam znanej lodówki, tylko należy odwrócić jej obieg. Lodówka chłodząc wewnątrz odbiera ciepło z produktów, które znajdują się w środku, a następnie oddaje je na zewnątrz. Pompa ciepła pobiera ciepło z otoczenia, tj. gruntu, powietrza lub wody, a następnie przenosi je do wnętrza budynku. Aby pompa działała efektywnie dla ogrzania bądź schłodzenia domu, musi być wspomagana przez sprężarkę. Czynnik chłodzący, dzięki dodatkowemu przez nią sprężaniu lub rozprężaniu, znacznie mocniej chłodzi albo grzeje. Dla bardziej dociekliwych - za proces zachodzący w pompie odpowiada II zasada termodynamiki. Pompa ciepła to wysoko efektywne urządzenie, ale diabeł tkwi w szczegółach.
Po pierwsze: Pompa to nie perpetuum mobile – zarówno sprężarka, jak i urządzenia sterujące do działania potrzebują prądu. Prosty kominek czy stary piec węglowy ogrzeje dom, nawet gdy sieć energetyczna ma przerwy w dostawach energii.
Po drugie: Boom i duże zapotrzebowanie spowodowało, że na rynku, oprócz produktów wysokiej jakości, pojawiło się sporo wyrobów niskiej jakości - bez części zamiennych i z niewystarczającym serwisem.
Po trzecie: Pompa, jako zaawansowane urządzenie, ma wysoką cenę zakupu, a jej żywotność szacuje się na 20—25 lat.
Po czwarte: Pompa, mimo zapewnień producentów, jest źródłem stałego dźwięku, więc wrażliwym może przeszkadzać. Montując jednostki należy uważać, aby pracujący wiatrak nie rezonował z elementami domu, a także by nie ustawiać jednostki przy granicy z sąsiadem.
Po piąte: Zgodnie z przywoływanymi wcześniej prawami fizyki, przy niskich temperaturach zewnętrznych, następuje znaczący spadek efektywności. Przy około - 20 stopniach Celsjusza na zewnątrz, dom ogrzewa grzałka elektryczna zamontowana w pompie. Najbardziej efektywne, ale jednocześnie najdroższe są gruntowe pompy ciepła. Już od 1,5-2 metrów pod ziemią temperatura jest zawsze wyższa od zera, dlatego taka pompa cechuje się mniejszą wrażliwością na wahania temperatury.
Po szóste: Wybór pompy ciepła, jej ustawienie i regulację, dobór jednostek i mocy, należy powierzyć fachowcom. Ze względu na dopłaty, deklaracje nie zawsze uczciwych handlowców, najlepiej uzyskać 2-3 niezależne opinie, jaki system wybrać i „zdecydować na chłodno” – mimo że wybieramy pompę ciepła. Na pewno stare, słabo ocieplone domy z wodną instalacją grzewczą, nie do końca nadają się pod pompę ciepła.
Jeśli weźmie się pod uwagę powyższe aspekty, pompę ciepła można śmiało polecić jako źródło ogrzewania domu jednorodzinnego.
Dlaczego?
Pompy ciepła zarówno ogrzewają, jak i chłodzą budynki – a w efekcie zmian klimatycznych gorące lata mogą być równie uciążliwe, co okres jesienny i zimowy. Uzyskujemy efekt synergii, w którym jednym, dobrze dobranym urządzeniem komfortowo regulujemy temperaturę w domu.
Perpetuum mobile drugiego rodzaju – pompę cechuje bardzo wysoka efektywność. Mimo że pompa wykorzystuje prąd do pracy sprężarki, to zużywa go jednak bardzo niewiele w stosunku do ilości energii cieplnej, którą produkuje. Czołowi producenci zapewniają, że ich nowoczesne urządzenia z 1 kW energii elektrycznej potrafią przekazać do budynku nawet do 5 kW ciepła.
Pompa ciepła lubi towarzystwo
Fotowoltaiki, która ma zapewnić pokrycie strat energii zużytej na sprężarkę i inny osprzęt pozwalający jej działać.
Rekuperacji, czyli systemu wentylacji mechanicznej wyposażonej w rekuperator.
Wentylacja mechaniczna zasysa na zewnątrz świeże powietrze, rozprowadza je kanałami do poszczególnych pomieszczeń oraz odbiera zużyte powietrze i odprowadza na zewnątrz domu.
Rekuperator wyposażony w wymiennik ciepła, oprócz zapewnienia świeżego powietrza, pozwala na dodatkową redukcję kosztów ogrzewania. Ogrzane, zużyte powietrze zasysane jest przez wentylator wywiewny i dostarczane na jedną stronę wymiennika ciepła, a świeże powietrze zewnętrzne trafia na jego drugą stronę. Strumienie powietrza nie mieszają się ze sobą, ale zachodzi między nimi wymiana ciepła. Oznacza to, że zimą zużyte powietrze ogrzewa zimne zasysane do domu, natomiast latem może je schładzać, jeśli na dworze jest znacznie cieplej.
Producenci rekuperatorów twierdzą, że dobrze dobrany system takiej wentylacji zmniejsza rachunki nawet o 50% w porównaniu z tradycyjną grawitacyjną metodą wentylacji. Realnie możemy przyjąć, że taki system zredukuje wysokość opłat o 25-35%. Nie da się uniknąć otwierania okien, bram garażowych czy balkonów. Należy też pamiętać, że system nawiewów potrzebuje energii elektrycznej do funkcjonowania.
System wentylacji mechanicznej można rozbudowywać o dodatkowe funkcje. Świeże, oczyszczone z zanieczyszczeń, pozbawione przykrych zapachów powietrze jest istotne dla funkcjonowania domowników. Odpowiednia wilgotność i nieprzekraczanie norm CO2 w czasie snu sprzyja naszemu zdrowiu, dlatego warto zainwestować w rozbudowę takiego systemu.
Ogrzewanie elektryczne
Ogrzewanie elektryczne to nowoczesna forma zapewnienia ciepła w domu, która staje się coraz bardziej popularna, zwłaszcza w nowych budynkach jednorodzinnych. Jest to system, który wykorzystuje energię elektryczną do wytwarzania ciepła poprzez elementy oporowe, takie jak druty, pręty lub taśmy metalowe. Zjawisko to jest opisane przez Prawo Joule’a, według którego energia elektryczna przekształca się w ciepło.
Największą zaletą ogrzewania elektrycznego jest jego prostota instalacji i niski koszt początkowy. W przeciwieństwie do innych systemów grzewczych, nie wymaga budowy kotłowni, komina ani magazynowania paliw. Systemy takie jak elektryczne maty grzewcze, panele na podczerwień czy elektryczne grzejniki są łatwe do zamontowania i mogą być sterowane za pomocą zaawansowanych termostatów, co pozwala na precyzyjne zarządzanie temperaturą w poszczególnych pomieszczeniach.
Pomimo wysokiej efektywności i wygody użytkowania, ogrzewanie elektryczne ma również swoje wady. Głównym minusem są wyższe koszty eksploatacji, zwłaszcza w porównaniu do ogrzewania gazowego czy pelletowego. Energia elektryczna jest relatywnie droga, co może prowadzić do większych rachunków za ogrzewanie, szczególnie w chłodniejszych miesiącach.
Ogrzewanie elektryczne sprawdza się najlepiej w dobrze izolowanych domach, gdzie straty ciepła są minimalne. W połączeniu z instalacją fotowoltaiczną, która może dostarczać darmową energię elektryczną ze słońca, znacząco obniża koszty eksploatacji. Dlatego coraz więcej osób decyduje się na inwestycję w takie rozwiązania, aby zminimalizować długoterminowe wydatki na ogrzewanie.
Czym ogrzewać dom jednorodzinny? Podsumowanie kosztów ogrzewania
Cena prądu w Polsce nie jest wyznaczana urzędowo. Poszczególni operatorzy oferują różne stawki. Jeśli mamy założoną fotowoltaikę, możemy liczyć na trochę niższe kwoty, ale i one zależą od tego, kiedy podpisywaliśmy umowę na odbiór.
Średnia stawka w Polsce za jedną kilowatogodzinę energii elektrycznej w pierwszej połowie 2024 roku w wersji zamrożonej wynosi 0,82 zł. Po przekroczeniu limitu 2 000 kWh, co jeśli ogrzewamy, prądem, na pewno się to wydarzy, cena maksymalna będzie kształtować się na poziomie 1,17 zł/kWh. Zakładając najgorszy scenariusz „bez zamrożenia cen” płacilibyśmy za 1 kWh blisko 1,55 zł.
Dodatkowo korzystanie z różnych rodzajów taryf G11 i G12 utrudnia dokładne i rzetelne wyliczenie kosztów ogrzewania domu jednorodzinnego prądem. Podobnie sytuacja wygląda z ceną gazu. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo poinformowało swoich klientów o nadchodzących zmianach taryf na sprzedaż i dystrybucję gazu. Od 1 lipca 2024 roku ceny gazu mają wzrosnąć prawie o połowę, co związane jest z decyzjami poprzedniego rządu o terminie wygaśnięcia dotychczas obowiązujących tarcz.
Światowi eksperci przewidują, że w 2024 r. ceny gazu ziemnego wzrosną z obecnego poziomu 1,81 dolara do 3,55 dolara. Prognoza na rok 2025 przewiduje podobną tendencję, choć z potencjalnymi wahaniami. Zatem nie ma łatwej i jednoznacznej odpowiedzi, jak ukształtują się ceny ogrzewania domu jednorodzinnego nawet w perspektywie 3-5 najbliższych lat.
Trudno przewidzieć, ile będą kosztowały paliwa kopalniane w przyszłości. Dlatego trzeba przyglądać się trendom i przewidywać, co może być dla nas lokalnie najlepsze.
„Budując nowy dom i wybierając dla niego źródło ogrzewania, warto przewidzieć alternatywne możliwości, bo w czasie budowy jest to jeszcze możliwe. Myślę tutaj o tym, by nie rezygnować z budowy komina, montując docelowo pompę ciepła – mało tego, można zdecydować się na komin typu "DUO" (posiadający 2 przewody spalinowe na gaz i paliwo stałe). Pozwoli nam to, w zależności od przyszłych cen i dostępności źródeł ciepła, zastosować alternatywne rozwiązanie. Dodatkowo w miejsce tradycyjnych grzejników lepiej dać ogrzewanie podłogowe, gdyż osiągnięcie właściwej temperatury w instalacji wymaga mniejszego nakładu energetycznego” – doradza Team Leader Działu Projektowego / Prezes Z500 - arch. Łukasz Zwierzyński.
Systemy ogrzewania w nowo budowanych domach powinny być przede wszystkim ekologiczne, wydajne i uwzględniające zmieniające się regulacje prawne. Nasuwa się myśl, że najbardziej rozsądnym wyjściem przy budowie nowego domu jest zaprojektowanie i stworzenie hybrydowego systemu ogrzewania domu. Powinien on być choć częściowo zasilany ze źródeł odnawialnych, uwzględniać nasze położenie geograficzne, dostęp do wybranych paliw stałych blisko miejscu zamieszkania, preferencje i potrzeby użytkowników oraz przepisy prawa.
Nie jest to łatwa decyzja – dlatego warto się nad nią głębiej zastanowić.
